การเตรียมสีธรรมชาติจากใบครามสด

2.       การเตรียมสีธรรมชาติจากใบครามสด

การเตรียมสีครามธรรมชาติจากใบครามสด

             ประมาณร้อยละ 90 ของผู้ทำสีครามธรรมชาติ   จะทำสีครามจากใบครามสด  ผู้ทำสีครามต้องระมัดระวัง   ตั้งแต่ขั้นตอนการเก็บใบครามจากต้น    ต้องเก็บในเวลาเช้ามืดก่อนที่พระอาทิตย์ขึ้น

 ภูมิปัญญาไทยทำสีครามธรรมชาติจากใบครามสดด้วย ด้วยขั้นตอน ดังนี้

การแยกสีครามจากต้นคราม

แช่ใบครามสดไว้ 24 ชั่วโมง แยกกากออก จึงเติมปูนขาวในน้ำครามและกวนให้เกิดฟองมาก ๆ น้ำครามเปลี่ยนเป็นสีน้ำเงิน   

พักไว้ 1 คืน

         ให้บรรจุต้น กิ่ง ใบครามสดในภาชนะ  ใช้มือกดใบครามให้แน่น เติมน้ำให้ท่วมหลังมือ แช่ไว้ 10 – 12 ชั่วโมง  จึงกลับใบครามข้างล่างขึ้นทับส่วนบน   แช่ต่อไปอีก 10 – 12  ชั่วโมง  จึงแยกใบครามออก ได้น้ำครามใส สีฟ้าจาง  เติมปูนขาว 20 กรัมต่อน้ำคราม 1 ลิตร ถ้าชั่งใบครามสด  10 กิโลกรัม ใช้น้ำแช่  20  ลิตร  จะใช้ปูน  400 กรัม  หรือเติมทีละน้อยจนฟองครามเป็นสีน้ำเงิน  จึงกวนจนกว่าฟองครามจะยุบ  พักไว้ 1 คืน รินน้ำใสทิ้ง  ถ้าน้ำใสสีเขียวแสดงว่าใส่ปูนน้อย  ยังมีสีครามเหลืออยู่ในน้ำคราม  ถ้าใส่ปูนพอดี น้ำใสเป็นสีชา  หากใส่ปูนมากเกินไป  เนื้อครามเป็นสีเทา ใช้ไม่ได้   เนื้อครามดี  ต้องเนื้อเนียนละเอียด  สีน้ำเงินสดใสและเป็นเงา  ซึ่งอาจเก็บเป็นเนื้อครามเปียกหรือเนื้อครามผงก็ได้ขึ้นอยู่กับการใช้งานใน ขั้นตอนก่อหม้อ  อย่าเชื่อว่าแช่ใบครามนานแล้วจะได้สีครามมาก  เพราะผลการวิจัยปรากฏชัดว่า   เมื่ออุณหภูมิคงที่ สีครามตั้งต้นในใบครามจะถูกสลาย (hydrolyse) ให้สีคราม (indoxyl) ออกมาอยู่ในน้ำครามได้มากที่สุดในเวลาที่เหมาะสมเท่านั้น การแช่ใบครามที่ใช้เวลาน้อยหรือมากจนเกินไป  จะได้สีครามน้อยแต่สิ่งปลอมปนมาก  ทำให้ปนในเนื้อผ้าที่ย้อมด้วย ผ้าจึงหมอง สีไม่สวย  หากต้องการสีครามเร็วให้แช่ใบครามในน้ำอุ่นไม่เกิน 40 ๐C หรือโขลกใบครามสดในครกกระเดื่องและแช่ในน้ำที่อุณหภูมิปกติเพียง 12 ชั่วโมง

การก่อหม้อครามเตรียมน้ำย้อม

        ชั่งเนื้อครามเปียก (indigo  blue)  1  กิโลกรัมผสมน้ำขี้เถ้า 3  ลิตร ในโอ่งดิน  โจกน้ำย้อม  ทุกเช้า–เย็น  สังเกต สี  กลิ่น และฟอง   วันที่ 3 ใช้มะขามเปียก  100  กรัมต้มกับน้ำ 1 ลิตร พักให้เย็น  ผสมลงไปในโอ่งน้ำย้อม  โจกครามทุกวันและสังเกตต่อไป   ซึ่งน้ำย้อมจะใสขึ้น  เปลี่ยนเป็นสีเขียวปนน้ำเงิน  กลิ่นหอมอ่อน  ฟองสีน้ำเงิน  โจกครามทุกวันจนกว่าน้ำย้อมจะเป็นสีเหลืองอมเขียวหรือเขียวยอดตอง  ขุ่นข้น  ฟองสีน้ำเงินเข้มวาว ไม่แตกยุบ  แสดงว่าเกิดสีคราม (indigo white) ในน้ำย้อมแล้ว  ซึ่งใช้เวลาทั้งหมดประมาณ 7 วัน